Preimplantasyon Genetik Tanı – PGD, PGS

Döllenmenin (fertilizasyonun) ardından embriyo laboratuvar ortamında kültür sisteminde 8-10 hücreli evreye gelinceye kadar 3 gün takip edilir. Bu 3 günlük embriyolardan bir ya da iki hücre biyopsi ile alınır ve belirli kromozomal testler yapılır. PGS/PGD işlemi kromozomal anomalinin en sık görüldüğü kromozomlara (13, 16, 18, 21, 22, X ve Y) uygulanır.

Biyopsi yapılmış olan embriyolar blastokist aşamasına gelinceye kadar 5 ya da 6. güne kadar takip edilir ve sadece anomali görülmeyen embriyolar anne adayının rahmine (uterusa) transfer edilir.

Embriyo transferi öncesi, embriyolarda yapılan genetik tarama neticesinde “sağlıklı embriyolar” tespit edilebilmektedir.

• Embriyonun endometriyuma tutunması ve gebelik şansının artmasını sağlamaktadır.

• Kromozomal açıdan normal bir embriyonun transferine olanak sağlaması ile düşük riskini azaltmaktadır.

• Aileyi gebelik sonlandırılmasına bağlı tıbbi ve psikolojik travmalardan korunmaktadır.

• Talasemi, kistik fibrozis ve DMD (Duchenne Musküler Distrofi) gibi kalıtsal hastalıklarda doku tiplemesi ile çiftin daha önce doğmuş olan hasta çocuğu için tedavi imkanı sağlamaktadır.

• Hasta kişilerin yaşam boyu karşılaştıkları sağlık problemleri, hastalıkların tedavisindeki güçlükler ve yüksek tedavi maliyetleri ile karşılaştırıldığında çok daha faydalı ve ucuz bir tanı yöntemi olmaktadır.

Kromozomal hastalıklar, sayısal ve yapısal olarak iki ana gruba ayrılmaktadır. Klinefelter (46,XXY) ve Turner (45,X0) sendromu gibi sayısal kromozom anomalileri saptanan veya translokasyon ve inversiyon gibi yapısal kromozom bozuklukları gözlenen çiftlerde, IVF sırasında embriyo gelişim aşamasında mevcut kromozomal anomalisini saptamak için spesifik PGD işlemi uygulanır. Kromozom analizleri normal olan çiftlerde de PGD işlemi önerilebilmektedir. Tekrarlayan gebelik kayıpları ve tekrarlayan başarısız tüp bebek denemeleri gibi durumlarda üreme hücrelerinden kaynaklı kromozomal bozuklukların saptanabilmesi için en sık anormali gözlenen kromozomların (13, 18, 21, X ve Y) taranmasına imkan veren PGD panelleri kullanılmaktadır. Son yıllarda, gelişen teknoloji ile çok daha geniş kapsamlı ve güvenilir sonuçlar vermesi nedeniyle, kromozomal taramalarda PGD teknikleri yerine PGS teknikleri tercih edilir hale gelmiştir.

Tek gen hastalıklarının ise embriyo aşamasında tanımlanması kromozomal hastalıklara göre daha güç olup PGD işlemi için çiftlerden kan alınarak hastalığa neden olan ve mutasyon olarak adlandırılan DNA değişikliğinin önceden saptanmış olması gerekmektedir.
Bu nedenle sözü edilen hasta gruplarında embriyo aşamasında inceleme yapılabilmesi çin, set-up aşaması olarak adlandırılan ve genellikle 1-2 ay süren bir hazırlık aşaması gereklidir. Tek gen hastalıkları günümüzde; DNA dizi analizi ve fragman analizi gibi yöntemlerle Akdeniz anemisi (talasemi), kistik fibrozis, spinal musküler atrofi (SMA), hemofili, duchenne muskuler distrofisi(DMD) vb. birçok genetik hastalık embriyo düzeyinde tanımlanabilmektedir.
Sözü edilen mutasyonların onaylanması, embriyolarda yapılacak olan PGD işleminde kullanılacak hastalığa özgü olan ‘informatif (bilgi) markerların’ belirlenerek üretilmesi ve denenmesi sonrasında set-up(kurulum) aşaması tamamlanmış olur. Aileye özgü informatif markerların kullanılması kontrol mekanizmasını sağlar. Değerlendirme sonrasında sağlıklı olduğu belirlenen embriyolar anne adayına transfer edilir.